«
Έχεις μια σειρά από ντόμινο, χτυπάς το πρώτο και ξέρεις μετά βεβαιότητας ότι θα πέσουν όλα μέχρι και το τελευταίο.
Έχεις, δηλαδή, την αρχή μιας αποσύνθεσης με πολύ βαθιές επιρροές»
H διατύπωση της “Domino Τheory”, Ντ. Αϊζενχάουερ, 1954
Ένα χρόνο μετά η Bulova παρουσίασε με υπερηφάνεια την εκδοχή της, το “Bulova USN”, το οποίο παραδόθηκε στη NEDU προκειμένου να υποβληθεί ίδιες ακριβώς στις δοκιμασίες, μαζί βέβαια με τον νικητή του προηγούμενου “γύρου”, το Βlancpain FF. Tα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά για την Bulova : Από τα τρία δείγματα που χρησιμοποιήθηκαν στα tests, το ένα σταμάτησε να δουλεύει, ενώ τα bezels των άλλων δύο βγήκαν από την θέση τους. Για μία ακόμη φορά, όπως άλλωστε ήταν αναμενόμενο το Fifty Fathoms λειτούργησε υποδειγματικά, υπογραμμίζοντας την αδιαμφισβήτητη υπεροχή του έναντι κάθε άλλου σύγχρονου καταδυτικού ρολογιού. Για το Ναυτικό, ήταν απολύτως ξεκάθαρο ποιο ρολόϊ θα έπρεπε να υιοθετήσει. Άλλωστε, το Fifty Fathoms και πριν ακόμη δοκιμαστεί επί αμερικανικού εδάφους, έφερε ήδη σημαντικές δάφνες, έχοντας αποτελέσει την επιλογή του πρωτοπόρου της υποθαλάσσιας έρευνας Ζακ Κουστώ, ενώ ένοπλες δυνάμεις, όπως οι Γαλλικές, οι Ισραηλινές, οι Γερμανικές και οι Ισπανικές το είχαν ήδη εντάξει στον βασικό εξοπλισμό των δικών τους δυτών.
Υπήρχαν ωστόσο σοβαρά τυπικά ζητήματα που θα έπρεπε να επιλυθούν. Η αμερικανική νομοθεσία πριμοδοτούσε ανοιχτά τις εγχώριες βιομηχανίες, ενώ μάλιστα ένας όρος του διαγωνισμού προέβλεπε ότι οι λίθοι που θα χρησιμοποιούνταν στα ρολόγια της αναδόχου θα έπρεπε να προέρχονται από συγκεκριμένο προμηθευτή, με έδρα το Μιζούρι. Σε τέτοιες περιπτώσεις τη λύση δίνει συνήθως κάποιος μεσάζων και στην προκειμένη περίπτωση τέτοιος βρέθηκε στο πρόσωπο του Allen V. Tornek, ενός Νεοϋορκέζου εισαγωγέα ρολογιών, ο οποίος είχε ήδη επαφές με την Blancpain και την έπεισε τελικά να συμπράξουν και συμμετάσχουν στον διαγωνισμό του Αμερικανικού Ναυτικού, χρησιμοποιώντας το λογότυπο «Τornek –Rayville” στο dial του FF, εμφανίζοντάς το δηλαδή έτσι ως αμερικανικό προϊόν (η λέξη Rayville δεν είναι παρά αναγραμματισμός του Villeret, της έδρας δηλαδή της Blancpain). Όσο για την υποχρεωτική προμήθεια των ρουμπινιών από το Μιζούρι, τα οποία ποιοτικά ήταν πολύ υποδεέστερα απ’ αυτά που χρησιμοποιούσαν οι Ελβετοί στις μηχανές τους, ο Tornek έλυσε αποφασιστικά το γόρδιο δεσμό : «Τα αγοράζουμε και τα πετάμε στα σκουπίδια. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να δουλεύει το ρολόϊ και όχι τι πέτρες έχει μέσα η μηχανή». Σχεδόν μοιραίο όπως ήταν, η εταιρεία του Tornek κέρδισε τον διαγωνισμό και οι Ομάδες Υποβρύχιων Καταστροφών των ΗΠΑ το κορυφαίο καταδυτικό ρολόϊ της εποχής.
Eπιθεώρηση της πρώτης ομάδας των Navy SEALS από τον Κέννεντυ, το 1962. Ο δύτης στο κέντρο φοράει το Tornek-Rayville ΤR-900
"Σε μια πτήση αετού φορτώνεις το ελικόπτερο με λίγους επίλεκτους στρατιώτες και κάνεις κύκλους μέχρι να σε πυροβολήσει κάποιος.
Τότε εφορμάς κάθετα, αποβιβάζεις τους στρατιώτες σου και προσπαθείς να πάρεις τον έλεγχο ενός οικισμού.
Όταν πας στη μάχη με ελικόπτερο είναι σα να παρακολουθείς ποδοσφαιρικό αγώνα από καλό θεωρείο.
Αυτή ήταν μια πολύ επιτυχημένη μέρα, και είχαμε κάνει αρκετές επιθέσεις, συλλαμβάνοντας περίπου δεκαπέντε Βιετκόνγκ
και σκοτώνοντας περίπου άλλους δέκα.
Υπήρξε μια ξεχωριστή στιγμή, όταν ξετρυπώσαμε έναν Βειτκόγκ κι αυτός άρχισε να τρέχει απεγνωσμένα πάνω σ' ένα ξερό ορυζώνα,
παραπατώντας και τρέμοντας καθως έτρεχε. Τον καταδιώξαμε ανελέητα, μηχανή εναντίον ανθρώπου..."
Ντέϊβιντ Χάλμπερστραμ, ρεπόρτερ των New York Times, 1963
Ουσιαστικά δεν υπάρχουν αναφορές σχετικά με τη χρήση του ΤΡ-900 στα πεδία της μάχης, γεγονός που εξηγείται εύκολα, εάν ληφθεί υπ’ όψη ότι οι SEALs από τη στιγμή της πραγματικής εμπλοκής των ΗΠΑ στον πόλεμο του Bιετνάμ προσδέθηκαν στο άρμα της CIA, αποτελώντας την αιχμή του δόρατος της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας σε πληθώρα επιχειρήσεων που ακόμη και σήμερα είναι χαρακτηρισμένες ως απόρρητες και μόνο σε γενικές γραμμές είναι γνωστή η διεξαγωγή τους. Ειδικώτερα, το πρόγραμμα «Φοίνιξ» (1968-1971), μια από τις πιο πολυσυζητημένες και αμφιλεγόμενες επιχειρήσεις των ΗΠΑ στο Βιετναμικό έδαφος, αποτελεί σκοτεινή σελίδα στη σύγχρονη ιστορία. Κατά το κύριο σκέλος του, αυτό που αφορά και τους SEALs, επικεντρωνόταν καθαρά στην παραστρατιωτική και κατασταλτική δράση. Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι δολοφονήθηκαν, 28.000 αιχμαλωτίστηκαν και 17.000 αναγκάστηκαν να λιποτακτήσουν.
Οι ανάγκες του προγράμματος «Φοίνιξ» προϋπέθεταν σε μεγάλο βαθμό την διείσδυση και απευθείας επαφή με τις δυνάμεις των Βιετκόνγκ, υπό συνθήκες ανορθόδοξου πολέμου και αυτό ίσως εξηγεί ότι η διακοπή της παραγωγής του ΤR-900 συμπίπτει με την προετοιμασία του εν λόγω προγράμματος : Τίποτε από τον εξοπλισμό των ειδικών δυνάμεων δεν θα έπρεπε να αποδεικνύει την εθνικότητα των μελών τους. Ένα ρολόϊ με τις αναγραφές του Tornek-Rayville αποτελούσε σαφές διακριτικό κι έτσι η χρήση του σταδιακά παραμερίστηκε, κάνοντας χώρο για τη στρατιωτική χρήση ρολογιών με «πολιτικές προδιαγραφές».
"Υπηρέτησα για 365 μέρες στο 2ο Σώμα Στρατού. Το Bulova που χρεώθηκα στην αρχή ψόφησε μέσα σε δυό βδομάδες
και μετά πέρασαν κάμποσα ρολόγια απ' τα χέρια μου, ένα Benrus ή εκείνο το Westclox με την πλαστική κάσα,
μα κανένα δεν την έβγαλε καθαρή για πάνω από δυό βδομάδες.
Ο Λοχαγός μου είπε "τράβα πάρε ένα Seiko", τον άκουσα κι έδωσα 65 δολλάρια για να τ' αγοράσω.
Ήταν το μόνο που άντεξε, μα έτσι κι αλλιώς, έπειτα από κάμποσο καιρό εκεί κάτω
έπαψε να μ' απασχολεί ο χρόνος κι απλά μετρούσα τις ανατολές..."
Οπλίτης Ρόμπερτ Χίκοκ, Βιετνάμ 1968/69
Oύτως ή άλλως, με την εξαίρεση του TR-900, τα υπόλοιπα γενικής χρήσης στρατιωτικών προδιαγραφών (mil-spec) ρολόγια που παρήχθησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ ήταν χαμηλού κόστους παραγωγής, θεωρούμενα "μη επισκευάσιμα", δηλαδή αναλώσιμα, προορισμένα απλά να κάνουν τη δουλειά τους για ένα βραχύ σχετικά διάστημα και βέβαια να αντικαθίστανται στην πρώτη βλάβη. Δεν ήταν ιδιαίτερα αξιόπιστα και γι' αυτό δεν έχαιραν μεγάλης εκτίμησης ανάμεσα στο προσωπικό. Έτσι, πολλοί αγόραζαν δικά τους ρολόγια, ιδίως από τα PX, δηλαδή τα εκπτωτικά καταστήματα που λειτουργούσαν στις αμερικανικές βάσεις, προμηθεύοντας το προσωπικό με χίλια δυο αγαθά, από snacks μέχρι χρυσά κοσμήματα και από αναψυκτικά μέχρι ραδιοκασετόφωνα και φωτογραφικές μηχανές. Και φυσικά ρολόγια, σε μεγάλη ποικιλία και εύρος τιμών. Τουλάχιστον με βάση τη μέχρι σήμερα τεκμηρίωση, είναι σαφές πως το Τornek_Rayville TR-900 αποτέλεσε και τη μοναδική έκδοση ρολογιού για τις ειδικές δυνάμεις του αμερικανικού Ναυτικού. Για τους λόγους που αναφέρθηκαν προηγουμένως, από τα μέσα ιδίως της δεκαετίας του '60 και κατόπιν, τα μέλη των ειδικών ομάδων χρησιμοποιούσαν στις επιχειρήσεις τους ρολόγια όπως τα Tudor 7928, 7016 και 9410, φυσικά το ήδη τότε δημοφιλές Rolex Submariner, αλλά και αρκετά Seiko. Σ' όλες αυτές τις περιπτώσεις, ανεξαιρέτως, δεν επρόκειτο για ειδικές εκδόσεις με συγκεκριμένες στρατιωτικές προδιαγραφές (mil-spec), αλλά για κοινά, προορισμένα για πολιτική χρήση ρολόγια, τα οποία συνήθως αγοράζονταν από τους ίδιους τους κατόχους τους και ανήκαν σ' αυτούς, δεν χρεώνονταν δηλαδή σαν στρατιωτικό υλικό, ούτε βέβαια επιστρέφονταν στον στρατό μετά τη λήξη της θητείας.
Προς τα τέλη της δεκαετίας του '60 το Submariner 1680 και το GMT Master 1675 πωλούνταν στα PX για περίπου 200 δολλάρια το καθένα (σημερινό ισόποσο 1.400 δολ.), χρήματα που αντιστοιχούσαν στο μηνιαίο μισθό του αμερικανού οπλίτη. Για όποιον ενδιαφερόταν ν΄αποκτήσει ένα καλό ρολόϊ σε εξαιρετική τιμή, η θητεία στο Βιενάμ του παρείχε την ευκαιρία ενώ η σκέψη ότι μπορεί ακόμη κι αύριο να έπεφτε στο υγρό χώμα χτυπημένος από εχθρικά πυρά του έδινε το κίνητρο να προχωρήσει στη δαπάνη -ακόμη και για ένα Rolex- χωρίς δεύτερη σκέψη. Το Sub ειδικά είχε πια καταστεί διάσημο σαν το ρολόϊ του James Bond και οι στρατιώτες σύντομα ανακάλυψαν για ποιο λόγο ο δραστήριος Βρετανός πράκτωρ το φορούσε σε δερμάτινο λουρί : Τα εύθραστα μπρασελέ της Rolex έσπαγαν εύκολα και δεν ήταν λίγες οι φορές που εν μέσω ανταλλαγής πυρών κάποιος βρέθηκε να σέρνεται στη λάσπη ψάχνοντας για το πολύτιμο απόκτημά του. Kανείς πάντως δεν μπορεί ν΄αμφισβητήσει την αξιοπιστία των προαναφερθέντων ρολογιών, που ασφαλώς δοκιμάστηκε υπό ιδιαίτερα σκληρές συνθήκες. 
“Whoa thought it was a nightmare
Lord it was so true
They told me don't go walking slow
The devil's on the loose
Better run through the jungle
Better run through the jungle”
Creedence Clearwater Revival, 1970
Ως το τέλος της δεκαετίας του ’70 σχεδόν όλα τα Tornek παραδόθηκαν από το Ναυτικό στην Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας προς καταστροφή εξαιτίας του ραδιενεργού Προμηθείου-147 που έφεραν στο dial. Η ίδια ύπαρξή του, για πολλά χρόνια, είχε σχεδόν λησμονηθεί, μαζί με πολλά άλλα από εκείνη την περίοδο που κανείς δεν ήθελε πια να θυμάται. Υπολογίζεται ότι γλίτωσαν μόλις τριάντα έως σαράντα δείγματα και ακόμη λιγότερα σε καλή κατάσταση, με τις τιμές τους να ξεπερνούν πλέον τις εκατό χιλιάδες δολλάρια. Για τον Allen Tornek η όλη η υπόθεση δεν εξελίχθηκε ακριβώς σε εμπορικό θρίαμβο, αφού δεν κατάφερε να πουλήσει πάνω από χίλια, μόλις, ΤR-900 στο αμερικανικό Ναυτικό. Ούτε όμως η Βlancpain κατάφερε ποτέ να μετουσιώσει σε σταθερό και αξιόλογο εμπορικό κέρδος την πρωτοπορία της στην κατασκευή καταδυτικών ρολογιών. Τα εύσημα, οι δάφνες στο πεδίο των δοκιμών και η ιδιαίτερη προτίμηση εκ μέρους του αμερικανικού ναυτικού δεν εξαργυρώθηκαν όσο ίσως θα άξιζε το FF κι έτσι μέσα στα επόμενα χρόνια και για δεκαετίες εντεύθεν το Sub κυριάρχησε στην κοινή αγοραστική συνείδηση σαν το απόλυτο καταδυτικό ρολόϊ, συνδυάζοντας την όντως μνημειώδη αξιοπιστία με το κύρος. Η Blancpain, με υποδομές εργαστηρίου περισσότερο παρά βιομηχανίας, δεν θα μπορούσε να συναγωνιστεί εταιρείες όπως η Rolex (αλλά και η Seiko από την άλλη πλευρά του ωκεανού), που ήδη διέθεταν ισχυρή παραγωγή, αλλά και οργανωμένο δίκτυο προώθησης και πωλήσεων, ικανό να ανταποκριθεί στην ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση. Όταν οι προθήκες και οι κατάλογοι των καταστημάτων FX πλημμύρισαν με ρολόγια, η Blancpain απλά δεν ήταν εκεί.
Η Αμερική αποχώρησε από το Βιετνάμ όχι μόνο στρατιωτικά ηττημένη, αλλά κυρίως εθνικά πληγωμένη –τις πληγές τις φέρει ακόμη, ανοιχτές. Κανείς άλλος στρατιώτης στην ιστορία δεν υπέστη τη σύγχυση και τις ψυχικές συγκρούσεις που υπέστη ο μέσος Αμερικανός στρατιώτης του Βιετνάμ. Η πεποίθησή του ότι προοριζόταν να επιτελέσει έργο αγαθό κατέρρεε σε συντρίμια μπροστά στη διαπίστωση ότι στη χώρα αυτή αντιμετωπιζόταν σαν εισβολέας και όχι σαν ελευθερωτής. Το «δίκαιο» του σκοπού, σύλληψη αρκετά ξεκάθαρη σε όλους τους προηγούμενους πολέμους, στις ζούγκλες του Βιετνάμ απέβαλε το νόημά της και όλα έμοιαζαν λάθος, επειδή πιθανότατα όλα ήταν λάθος. Με την επιστροφή στην πατρίδα, το έντονο αντιπολεμικό κλίμα της εποχής, η ευθεία αμφισβήτηση της δικαιολογητικής βάσης της εισβολής σε ξένο έδαφος, οι καταγγελίες για τα εγκλήματα που διαπράττονταν μαζικά από τους σύγχρονους σταυροφόρους στο όνομα κάποιας δυτικού τύπου ελευθερίας, δημιουργούσαν στους βετεράνους την αίσθηση της κοινωνικής απομόνωσης και την αδυναμία κατανόησης του οξύμωρου, να καταδικάζεται η αποστολή τους από τον λαό εκείνο, την κυβέρνηση του οποίου οι ίδιοι κλήθηκαν να υπηρετήσουν. Χώρια απ’ αυτούς που χάθηκαν στον πόλεμο (περίπου 58.000 Αμερικανοί στρατιωτικοί), ακόμη μεγαλύτερος ήταν ο αριθμός των βετεράνων που αυτοκτόνησαν κατά τα μεταπολεμικά χρόνια, μην αντέχοντας το βάρος των όσων είδαν και έπραξαν στη μακρινή χώρα, μην αντέχοντας την περιθωριοποίηση στη δική τους χώρα. Ήταν σαν η ζωή τους, ο χρόνος ο ίδιος, να σταμάτησε κάπου στο Δέλτα του Μεκόνγκ.
Κείμενο : dennis66
Πηγές :Marilyn Young : «Vietnam Wars 1945-1990»
Mike Johnson «Α Βrief Guide to the Iconic Watches of the Vietnam War»
Jeffrey S. Kingston : «The History of the Fifty Fathoms»
Κevin Dockery «Navy Seals: A History of the Early Years»
Pete Hamill «Vietnam: The Real War: A Photographic History by the Associated Press»
Michael Maclear «Vietnam: A Complete Photographic History»
